Deel 1 Groeistad Radio 1981 - 1986

Het verhaal achter Groeistad Radio leest als een spannend jongensboek, over wat begon als kwajongensstreek en wat uitgroeide tot een perfect klinkende commerciële radio-onderneming. Bij de oprichting van Groeistad Radio in 1981 was ik nog maar 14 jaar oud…

We waren 2 jongens van 14: Rob (toen nog Rob van de Berg) en ik (toen nog Nils Visser). Op mijn slaapkamer aan het Munnikenland hadden we al een aantal maanden in het weekend met radiouitzendingen geëxperimenteerd onder de naam Radio Portorico. We wilden doorstarten als Groeistad Radio, omdat Zoetermeer de groeistad van Nederland was in die tijd.

In een uitgebreide, volledig verzonnen reportage in het Streekblad, maakten wij melding van de inbeslagname van Radio Portorico door de Zoetermeerse politie. Dat hier absoluut niets van waar was, zegt meer iets over de onderzoekskwaliteiten van de journalist van het Streekblad, dan over onze kwajongensstreek. Het artikel werd groots geplaatst op 13 juli 1981. Dit werd het officiële begin en de eerste dag dat we uitzonden onder de naam Groeistad Radio. We veranderden ook meteen onze dj-namen, in Peter de Graeff voor Rob en Tim Meyer voor mij. We zonden nog uit op een buizenzendertje van 15 Watt (ECC 85 en QQE 03/12), dat was gebouwd door René (ex-Radio Intern) met een voeding (met anti-RCD relais-schakelaar) die was gebouwd door mijn vader. De antenne was een 5-elements richtantenne op een kleine 10 meter hoogte. Omdat het Munnikenland in een hoekje van Zoetermeer ligt, bereikten we zo de hele stad.

Na enkele maanden verhuisden we met de uitzendstudio naar het Fivelingo, bij de familie Van Beek op zolder. Diskjockeys die in die tijd begonnen, waren Marcel de Vrije, Dennis (Bob Brouwer) en Paul van Waasdijk. Achteraf verbaas ik mij hoe serieus we de zaken aanpakten als jongens van net 15 jaar; vergaderingen (altijd bij de Chinees) met notulen, onderhandelingen met adverteerders, jingles en reclames maken en het steeds verbeteren van het radioformat. Maris Hairsaloon, videotheek Michel en snackbar The Corner waren de Zoetermeerse middenstanders die onze uitzendingen destijds mogelijk maakten.

Eind 1981 organiseerde Groeistad een marathonuitzending. Doel was een live uitzending van 100 uur, uniek voor die tijd omdat er alleen in het weekend werd uitgezonden. Met één feit hadden we geen rekening gehouden: de buizenzender kon zoveel zenduren achter elkaar niet aan. Hij werd te heet. Na een aantal dagen was Groeistad op bijna alle frequenties van de FM-band in de omgeving van het zendadres te horen. Resultaat: de eerste politie-inval en inbeslagname van Groeistad. Paul en ik werden op een vroege ochtend meegenomen voor verhoor en de studio en zendinstallatie werden de politiebus ingedragen.

Dit is (jammer genoeg) de enige inbeslagname die op foto’s is vastgelegd.

 

Al snel hierna regelden we een nieuw zendadres, op een 4-hoog flatje op de Tankenberg. Direct bij het plaatsen van de veel te hoge zendmast werden Nico (bewoner van het zendadres) en ik door een politiesurveillance midden in de nacht gearresteerd. Door een compleet verzonnen verhaal op het politiebureau over het plaatsen van een 27 MC-antenne liep dit verhaal met een sisser af. De nieuwe studioapparatuur werd beschikbaar gesteld door Koopcentrum De Vries in Rijswijk, één van de eerste adverteerders met een gezongen commercial. In 1982 kwam Edward (Alex de Groot) bij Groeistad. Hij had ruime ervaring opgebouwd bij enkele Haagse en Zoetermeerse radiostations en bracht een hoop vernieuwende technieken in. Edward zou zich steeds meer met het radioformat bezighouden en bepaalde voor een belangrijk deel het gezicht van Groeistad.

Jingles en commercials fabriceerden we nog steeds zelf, maar vanaf nu werden ze ingezongen door de Zoetermeerse “Turn Pike Band” en twee meisjes van het concurrerende radiostation “Sweet Lake City”. Een 1 aprilgrap uit die tijd was een zogenaamde live-uitzending vanuit sportcomplex “Olympus” aan de Voorweg in Zoetermeer, uiteraard van te voren opgenomen en live gesimuleerd. In groten getale stroomden nieuwsgierige luisteraars naar deze sportkoepel. Lachend vanachter een drankje keken wij toe!

Groeistad en überhaupt illegale radiostations waren in die tijd verschrikkelijk populair omdat er in die tijd een heel andere situatie was op Nederlandse radio en televisie. Zo was er op de radio “officieel” alleen nog Radio (toen Hilversum!) 1 t/m 4 en op de middengolf Radio 5 te horen. Deze zenders stopten om 12 uur ‘s avonds. Op de televisie zagen we alleen de Nederlandse zenders 1, 2 en 3. Commerciële landelijke stations zoals SkyRadio, Radio 10 en Radio 538 en regionale stations als Radio West en Radio Rijnmond bestonden nog niet. Ook Tv-stations zoals MTV, TMF, TV538 en Slam!TV waren er nog niet.

De ongekende populariteit van de illegale radio- en tv-stations kwam door het Robin Hood-achtige imago dat deze stations zich aanmaten (Wij zijn er toch voor U….?!). Dat sprak het grote publiek enorm aan.

In 1982 vierde Groeistad haar eenjarig bestaan in wijkcentrum Buytenwegh in samenwerking met drive-in show Sophystic. Het feest werd aangekondigd met radiospots en in de regionale pers. Wat er toen gebeurde hadden wij absoluut niet voor mogelijk gehouden. De zaal was afgeladen en buiten stond het zwart van de jeugd, die door politiebegeleiding in bedwang werd gehouden. En dit alles omdat een paar jongens met een radiozender een discofeestje organiseerden. In de zomer van 1982 werd Groeistad voor de tweede maal uit de lucht gehaald (beetje te populair, misschien?), dit keer op de Tankenberg. Rob en Dennis, die hier net een live-uitzending presenteerden, waren dit keer de pineut.

In totaal is Groeistad Radio 36 keer in beslag genomen. Na deze inbeslagname in 1982 verhuisden we naar de eerste tien-hoog-flat, aan de Stadhoudersring in de wijk Driemanspolder, wat het zendbereik zeer ten goede kwam. Het zendt namelijk best lekker met een antenne op ruim 30 meter hoogte. Helaas voor ons vond de huisbaas die antenne ook wel interessant. Hij nam hem een aantal malen van het flatdak af. Toen de situatie onhoudbaar werd, verhuisden we naar een nieuwe flat, ditmaal in de wijk Palenstein op de Ambachtsherenlaan.



Wat het meest opviel aan alle zendlocaties die we in de loop der jaren gekend hebben, waren de bewoners van deze adressen zelf. Op zijn zachtst gezegd waren zij stuk voor stuk opvallend te noemen. Vaak waren ze op zoek naar een stuk gezelligheid en/of spanning. Hun adressen werden meestal complete clubhuizen, waar iedereen in en uit liep met eigen sleutels. Maar een ruime bijdrage in de huur, betaald door een radiostation, doet wonderen…!

Op de Ambachtsherenlaan bleven de invallen enkele maanden uit. Op de 98.5 waren in het weekend nu ook programma’s te horen van Rob van Hoogenhuizen (Rob de Zwart), Aad Schenk (Aad van Leeuwen) en Barts Gouwe Ouwe Club. Bekend uit de tijd op de Ambachtsherenlaan was o.a. de koffie- en ontbijt-show op de zaterdagmorgen. Tijdens dit programma van Rob de Zwart bevond ik mij in een telefooncel ergens in Zoetermeer. De luisteraar die na het ontcijferen van enkele cryptische omschrijvingen over de omgeving als eerste bij de telefooncel aankwam was de gelukkige winnaar van, jawel: een pak koffie en een ontbijtkoek. Een andere actie was de “Jofele Nootjes”; Groeistad-jocks verkleed als Zwarte Pieten deelden in plaats van pepernoten in de Dorpstraat 1000 zakjes borrelnootjes met Groeistad-sticker uit. Binnen een uur zat die hele Dorpsstraat volgeplakt met fluoriserende Groeistad-stickers.

De weekendprogrammering werd uitgebreid met uitzendingen op de vrijdagmorgen, als tegenhanger van De Muzikale Fruitmand van de EO op Hilversum 3. Populair op Groeistad was dan ook het programma De Muzikale Theemuts. Op vrijdag ontstond ook “Driedraai”, een programma dat later een belangrijk onderdeel zou worden in de 24-uurs programmering.

Groeistad Radio werd alsmaar interessanter voor adverteerders vanwege het groeiende uitzendgebied en daarmee het luisteraaraantal. Adverteerders uit die tijd waren Achilles autoverhuur, snackbar De Toeteraar en Het Vijvertje, Wando doe-het-zelf, belastingadviesbureau Plus Minus, schoonmaakbedrijf CIF, Toko Harma en restaurant Asia. Ook draaiden we soms een fake commercial, bijvoorbeeld voor Van Grieken Melk, bedoeld om grote(re) bedrijven aan te trekken. En uiteraard werkte het weer, zoals alles in die tijd.

Na één jaar verhuisden de bewoners van ons zendadres naar een lage (en voor ons oninteressante) eengezinswoning. Als noodoplossing schoven wij een paar woninkjes op, op dezelfde galerij 10-hoog op de flat aan de Ambachtsherenlaan. In 1984 werd de nieuwe studio gehuisvest in de wijk Meerzicht, in een 12-hoog flat aan het Hoevenbos, op zo’n 40 meter hoogte. De huismeester kochten we om voor het plaatsen van een zendmast en Groeistad Radio kon weer snoeihard ontvangen worden in de gehele Randstad.
Van alle zendadressen die we gekend hebben is deze, qua bewoners, wel de meest opvallende. We hebben hier zeer opmerkelijke avonturen beleefd!

Nieuwe programmamakers waren Freek (Erik Dreutel) met de Dreuteldreun, Mike (destijds Mike Hofland) en de nonstop-programma’s van Michael en Lex. Mike had al een behoorlijke reputatie op radiogebied en met hem beleefde ik later nog een aantal andere avonturen…
Groeistad werd nu een 7 dagen per week 24-uurs station en er werd een professioneel jinglepakket aangeschaft bij het Haarlemse “Top Format”, de jingleproducent voor de betere Hilversumse omroepen. Het mocht wat kosten, maar dan heb je ook wat!

Omdat de meeste diskjockeys nog gewoon op school zaten, werden de doordeweekse uitzendingen in de vrije middag- en avonduren opgenomen en uitgezonden op het tijdstip waarop deze mannen in de schoolbanken zaten. De weekenduitzendingen waren nog grotendeels live. Enkele algemene opnamestudio’s stonden verspreid over Zoetermeer, onder andere op adressen aan het Vegelingsebos (pal onder de uitzendflat) en aan de Dunantstraat, maar ook bij diskjockeys thuis.

Met de groeiende populariteit van Groeistad, groeide ook de prioriteit tot ingrijpen van de afdeling Bijzondere Wetten van de Zoetermeerse Politie, destijds gerund door de heren Bijl (met de voorletters: D.J.!) en Groeneveld. Een onvermijdelijke inval volgde. Het vinden van een nieuw (hoog) zendadres werd steeds moeilijker. Ditmaal weken we niet uit naar een woning, maar plaatsten we de zendinstallatie in een liftschacht van een flat aan het Fonteinbos. Groeistad Radio stond nu hoog op het prioriteitenlijstje van de officiële instanties, dus dit feestje duurde maar enkele dagen.

Nu het nagenoeg onmogelijk was geworden om uitzendingen te verzorgen vanuit Zoetermeer, kozen wij voor een locatie buiten de stadsgrens: in Pijnacker. Vanuit een kas bij een bloemenkweker met een richtantenne op Zoetermeer werden de uitzendingen weer voortgezet. Van live-uitzendingen was allang geen sprake meer. Ook waren er in die periode enkele Groeistad-kopstukken overgestapt naar de Haagse Italo-zender: Radio Stad Den Haag. In Pijnacker werden wij geconfronteerd met een nieuw fenomeen: zenders stelen. Ditmaal niet door officiële, maar door “onofficiële instanties”! Uiteindelijk betekende dit alles het einde van Groeistad Radio. Nog even experimenteerden we vanuit een varkensstal in Pijnacker met een hoog vermogen middengolfzender (!), maar ook dit werd ons niet gegund. In de herfst van 1984 was het stil op de 98.5………………… 

Deel II

Twee maanden later werd ik gebeld door Marc Collenteur (Marc Jacobs) met de vraag of een doorstart van Groeistad bespreekbaar was. Marc was een aantal jaren actief geweest met Radio Sweet Lake City en had interesse in een overstap. Een vergadering werd belegd bij de bekende Chinees en enigszins argwanend en weifelend werd gesproken over een nieuwe opzet.
Afgesproken werd dat Groeistad per 1 januari 1985 haar uitzendingen zou hervatten met een aantal ingrijpende veranderingen. Een tweede (nog mooier) Top Format-jinglepakket werd aangeschaft, met ook enkele producties (Eerst nog een dorp, nu bijna een stad……..) van het Haagse bedrijf Ziaja en Dorst. Commercials mochten vanaf nu niet meer in eigen huis gefabriceerd worden, maar enkel en alleen bij bovengenoemde bedrijven. We zetten zwaar advertentiewervend beleid in, met zeer frequent draaiende agressieve spots als; “Holle kreten, trap daar niet in!” van Alfred Lagarde. Vanwege de verwachting van een potentieel hoog aantal inbeslagnames werden de reclametarieven flink opgeschroefd. Ingecalculeerd werd minimaal één inbeslagname per maand. Een reclamespot op Groeistad kostte vanaf toen al gauw zo’n Fl. 1500,- per maand, een hoop centjes in die tijd. Omdat de adverteerders steeds grotere bedrijven waren, bijvoorbeeld de Konmar (die ook adverteerde op de 4 van Den Haag) en Oase slaapkamers, konden we niet niet meer volstaan met het zwart laten betalen van reclamegelden. Omdat “legaal” twee keer zo brutaal is, maakten we een afspraak met het Zeeuwse witwasbedrijf Delmare, dat ingeschreven stond bij de Kamer van Koophandel als een Italiaans radiostation en uitgeverij. Vanaf nu kon er ook “wit” geadverteerd worden op Groeistad.

Als zendlocatie werd gekozen voor de wolkenkrabber van Zoetermeer aan de Van Aalstlaan. Met de antenne op ruim 60 meter hoogte konden we met een relatief laag vermogenzender (150 Watt stereo) een ontvangstgebied bereiken van Amsterdam tot Breda en vaak nog veel verder. Ontvangstrapporten uit Friesland waren geen uitzondering. De zenders werden nu gekocht in Hillegom en speciale antennes, zogenaamde J-sticks, werden geleverd door Radio Telstar uit Den Haag. De zender werd geplaatst in een legerkist en geketend aan de ventilatie-installatie boven op het dak van de 20-hoog flat. Via de ventilatieschacht liep de audioverbinding naar een lager gelegen woning op de 11e verdieping. Hier stonden de autoreverse bandrecorder (meestal Akai, deze waren favoriet) en wisseldeck voor het draaien van de promotieschijf tijdens het wisselen van de banden. Voor deze installatie kozen we zodat bij een inbeslagname alleen de zend- en niet de audioapparatuur meegenomen zou worden. Ook een inval en een hoge boete voor de bewoner bij wie de audioapparatuur stond, hoopten we hiermee te vermijden. De boetes voor alle medewerkers, meestal enkele duizenden guldens, werden altijd door Groeistad betaald.


Radio Groeistad klonk fantastisch en was weer snoeihard in deze nieuwe stijl. 24 uur per dag, 7 dagen per week, overdag en ‘s avonds gepresenteerd en ‘s nachts de populaire Driedraai-programma’s. Dit concept werkte als een magneet op diskjockeys van andere radiostations en nieuwe kopstukken kwamen ons station verrijken. Enkele namen; Lucien van Rooij (Luc Dardin met zijn paard Caspar) destijds voice-over van het TV programma Big Brother, Jack Henneken (Sjef van de Brink), Rob van Delft, Ben Hof, John van de Velde (Leon Boin), Eric van der Meer (Eric Kemeling), Henk Maaten, René Dubois (René Dupon), Nico de Boer, Ron Soul en Jelle Westhof. Vele demotapes van d.j.’s die programma’s wilden maken op de 98.5 moesten worden afgewezen. Ook de sollicitatie van Michael Pylaczyk werd negatief beoordeeld, terwijl hij een zeer succesvolle presentator, schrijver en ondernemer is.

De zender op het dak van de Van Aalstlaan werd inderdaad een aantal maal geconfisceerd, maar ook deze keren niet door de officiële instanties maar door vriendelijke collega’s. Beloningen voor tips werden beschikbaar gesteld, maar helaas nooit geïnd. Het vinden van een nieuwe locatie werd steeds lastiger, dus besloten we om terug te verkassen naar ons oude vertrouwde en meest markante zendadres aan het Hoevenbos. Een groot aantal invallen en inbeslagnames volgde en steeds was Groeistad uiterlijk binnen 2 uur na een inval te beluisteren; verplichting aan de vooruitbetalende adverteerders, nietwaar…?!

Het meest riskante werk was altijd het wisselen van de banden. Dan moest er immers daadwerkelijk iemand op het zendadres aanwezig zijn. Veelal werd dit gedaan door bijstandmoeders die er graag een centje bij wilden verdienen.

Het format van Radio Groeistad was “middle of the road”; gericht op een zeer breed luisterpubliek. Daar de gemiddelde leeftijd van de d.j.’s relatief jong was, kwam dit vaak niet overeen met hun eigen muzieksmaak. Dit was voornamelijk Italo en disco. Besloten werd tot de oprichting van een tweede commercieel radiostation; Groeistad-Danceable, met 24 uur per dag bovengenoemde muzieksoort. Eén Groeistad was al een doorn in het oog (oor?) voor de heren van Bijzondere Wetten, twee Groeistads was natuurlijk helemaal onverteerbaar. Dit station werd dan ook binnen een mum van tijd de kop ingedrukt.

Terwijl Groeistad eind 1985 weer terug verhuisde naar de 20-hoge Van Aalstlaanflat, waar overigens nu de hoofdprijs betaald moest worden voor een zendadres, heb ik met Mike nog een aantal andere avonturen beleefd. Onder andere “Spelradio”; een Zoetermeerse uitvoering van de destijds succesvolle Haagse Tombola (Bingo) zenders. Televisie-uitzendingen, eerst vanuit een auto geparkeerd voor de “Blankaard”; de flat met daarop de ontvangstantennes voor het Zoetermeerse kabelnet en later met een richtantenne instralend vanaf een flat aan de Ambachtsherenlaan. Deze onderneming werd weer gefinancierd door een bekende Zoetermeerse videotheekeigenaar. Een programma wat al jaren draaide was de Groeistad Top 30, uitgezonden op de zondagmiddag. Mike en ik besloten om deze maandelijks op cassette uit te brengen. Deze cassettes werden verkocht voor Fl.12,50 bij vele verkoopadressen door heel Nederland. Duizenden van deze cassettes zijn getaped, verkocht en doorverkocht. Een ander avontuur was een bezoek aan de zeezender Radio Monique, die samen met Radio Caroline uitzond vanaf het zendschip Ross Revenge, gelegen in de monding van de Thames net buiten territoriale wateren; Meyer & de Mos op middengolf…!

Een programma dat ik samen met Rob (Peter de Graeff) in 1986 mocht maken was de Te Gek Maf Wezenloze Idiote Rare in een Hurry-Show, een duoprogramma waarin voornamelijk 2 uur lang slap werd geluld en nauwelijks muziek werd gedraaid. Dit programma werd ongelooflijk goed beluisterd. Ik herinner mij nog één van de prijsvragen waarin wij vroegen een dubbeltje uit 1972 op een briefkaart te plakken en op te sturen naar het bekende postadres: Postbus 5423, 2701 GK in Zoetermeer. Een postzak vol met briefkaarten met opgeplakte dubbeltjes mochten wij ophalen bij het postkantoor en geloof me, dat zijn een hoop kaartjes!

1986 werd het jaar van bijna wekelijkse inbeslagnames, politieachtervolgingen, huiszoekingen, afgeluisterde telefoongesprekken en gevoelige klappen die werden uitgedeeld met het in beslag nemen van kostbare opnamestudio’s. Een groot politieonderzoek werd ingesteld in samenwerking met Buma-Stemra, Economische Controledienst, Radio Controledienst uit Nederhorst den Berg en Haagse gespecialiseerde opsporingsambtenaars (Roumen was hierbij een bekende naam). In de zomer van 1986 werden alle rapporten en processen-verbaal van de diverse instanties samengevoegd tot een dik boekwerk en dit zou als één grote bewijslast opgevoerd worden tijdens een definitieve rechtszaak die Radio Groeistad voor altijd het zwijgen moest opleggen. Een recente verandering in de Nederlandse rechtspraak had als gevolg dat er nu straffen uitgesproken konden worden variërend van gevangenisstraffen van 6 maanden tot geldboetes van een halve ton. Aan het einde van de zomer van 1986 werd besloten tot het stoppen van de uitzendingen. Dit zou dan als enige verweerpunt tijdens deze onvermijdelijke rechtszitting opgevoerd kunnen worden. In 1987 werden Marc en ik gedagvaard voor de grote zitting in het gerechtsgebouw in Den Haag. Radio Groeistad werd door de Officier van Justitie neergezet als een landelijke criminele organisatie. Wij werden bijgestaan door de Zoetermeerse advocaat Toxopeus en een vrouwelijke topadvocate uit Scheveningen. Terwijl de publieke tribune vol zat met Groeistad-medewerkers, fans en journalisten hielden deze twee advocaten een urenlang durend betoog over zaken als persvrijheid en vrijheid van meningsuiting. De uiteindelijke rechterlijke uitspraak was een boete van enkele luttele honderden guldens, wel werd een onvoorwaardelijke gevangenisstraf uitgesproken voor Marc, welke later in een hoger beroep zaak werd kwijtgescholden. Leve het Nederlandse Rechtsbestel!



Dit was het complete verhaal van een jongetje met een radiohobby die uitgroeide tot Zoetermeers meest professionele, best beluisterde commerciële radio-onderneming, grotendeels opgeschreven 15 jaar na dato tijdens een verblijf in het Italiaanse Cavallino in de buurt van Venetië aan de Adriatische Zee. Ik weet dat er in die tijd en ook hierna de meest spectaculaire en mysterieuze verhalen over Radio Groeistad en haar medewerkers rondgingen, waarschijnlijk omdat de jaren, die verhalen van mond tot mond laat gaan, deze steeds mooier maken. Mooier dan dit was het niet. Niets meer en niets minder. Wel is gebleken dat iedereen deze periode op zijn eigen manier ervaren heeft. Hoe dan ook is het een ervaring die ik niet had willen missen en waarvan ik de rest van mijn leven alleen maar profijt heb gehad en zal hebben.

Hopelijk geldt dit voor alle medewerkers die Groeistad maakten tot het station wat het was. Dit was mijn ervaring.


Nils Runge (Tim Meyer)